به نقل از «شبستان»

آب‌های زیرزمینی؛ گنج پنهانِ روبه نابودی

تاریخ انتشار: ۲۴ مرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۴۶۲۶۹۵

در سال‌های اخیر به دلیل کاهش بارش‌ها و از دست‌ رفتن بسیاری از منابع سطحی آب، برای تأمین بخشی مهم از نیازهای آبی، استفاده از منابع آب زیرزمینی شدت بیشتری یافته است.

خبرگزاری شبستان-خراسان شمالی؛ فاطمه مقدسی

برداشت بی‌ رویه از منابع آب زیرزمینی در دهه‌های گذشته منجر به بروز پیامدهایی در کشور شده که از جمله این پیامدها می‌توان به پدیده‌های ویرانگری چون فرونشست زمین و تشدید دوره‌های خشکسالی اشاره کرد، اتفاق نگران‌کننده‌ای که در صورت عدم اصلاح میزان برداشت از آبخوان‌ها، خسارت‌هایی به مراتب بیشتر را متوجه بخش‌های مختلف خواهد کرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 

با توجه ‌به مخاطره‌های ناشی از کسری مخزن، طرح احیا و تعادل‌ بخشی منابع آب زیرزمینی در سال ۱۳۹۳ تصویب و از همان سال، اجرای آن شروع شد، البته محدودیت‌های موجود نشان می‌دهد، امکان تحقق همه اهداف پیش‌بینی شده با این روند فراهم نیست.

 

محدوده مطالعاتی قوچان-شیروان یکی از زیرحوضه های حوضه آبریز اترک می باشد که در جنوب شرقی استان خراسان شمالی واقع شده است که کل مساحت محدوده 5 هزار و 539 کیلومتر مربع است که هزار و 191 کیلومتر مربع آن دشت و مابقی را ارتفاعات تشکیل می دهد.

 

مطابق با آمار نقطه ای ایستگاه های معرف متوسط بارش در محدوده های ارتفاعات ایستگاه بارزو و ایستگاه فاروج در دراز مدت  به ترتیب 297.7 میلی متر و 268.1 میلی متر است و متوسط بارش در 15 سال اخیر در محدوه های ارتفاعات و دشت به ترتیب برابر 335.6 میلی متر و 277 میلی متر است.

 

مشاهده می شود که در 15 سال اخیر متوسط بارش نسبت به دراز مدت افزایش جزئی داشته است، در این منطقه رودخانه دائمی وجود ندارد و از رودخانه های مهم این حوضه آبریز می توان به رودخانه های اترک، چری، درشیلی، قلجق و مایوان اشاره کرد.

 

طبق آخرین آمار برداری انجام شده در این محدوده مطالعاتی، تعداد 3 هزار و 530 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق با تخلیه سالانه 147.8 میلیون مترمکعب، 224 رشته قنات با تخلیه سالانه 43.2 و هزار و 195 دهنه چشمه با تخلیه سالانه 170.7 میلیون مترمکعب وجود دارد.

 

به لحاظ مصارف آب استحصالی از منابع آب زیرزمینی در بخش های گوناگون، حدود 90 درصد از بهره بردری در بخش کشاورزی و مابقی برای مصارف شرب استفاده می شود، سهم سایر بخش ها از جمله صنعت در الگوی مصرف آب چاه ها بسیار ناچیز است.

 

با مقایسه وضعیت بهره برداری از منابع آب زیرزمینی مشخص شد که میزان تخلیه از منابع آب زیرزمینی 72.26 میلیون مترمکعب افزایش یافته است.

 

همچنین مقایسه وضعیت فعلی برداشت از چاه ها با آب قابل برنامه ریزی ابلاغی شرکت مدیریت منابع آب ایران براساس مصوبه پانزدهمین جلسه شورای عالی آب نشان داد که حجم فعلی برداشت (147.8 میلیون مترمکعب) بایستی به مقدار 54.94 میلیون مترمکعب کاهش یابد.

 

همچنین محاسبات هیدروگراف واحد دشت شیروان نشان می دهد که حجم کسری مخزن در طول 28 سال برابر با 154.1 میلیون مترمکعب بوده و متوسط کسری مخزن در هر سال در حدود 5.5 میلیون مترمکعب می باشد.

 

از کل آب برداشت شده از منابع مختلف آب زیرزمینی در این محدوده مطالعاتی 298 میلیون مترمکعب به بخش کشاورزی، 32.9 میلیون مترمکعب به بخش شرب و 4.2 میلیون مترمکعب به بخش صنایع اختصاص یافته است.

 

مدیر امور منابع آب شهرستان های شیروان و فاروج گفت: دو عامل طبیعی و غیر طبیعی بیشترین تاثیر را در سطح تراز آب زیرزمینی افت کرده و منابع آب زیرزمینی دارند که عوامل طبیعی شامل کاهش نزولات جوی می باشد به طوریکه متوسط بارش از خدود 290 میلی متر در سال به زیر 250 میلی متر رسیده است.

 

اسحاق خسروپناه اظهارکرد: تغییر الگوی بارشی از برف به باران در سال گذشته نقاط ارتفاعی دشت شیروان که محل تغذیه آبخوان ها بوده بارشش های سنگین برف را داشته که در سال های اخیر برف به باران تبدیل شده و در سال های جاری باران ها به سیل تبدیل شده است.

 

وی خاطر نشان کرد: در نتیجه به جای زمان ماندگاری که آب داشته نفوذ کند به آبخوان ها به صورت سیلاب ها و رگبارها به سرعت از محدوده خارج شده و تاثیری در تغذیه آبخوان نداشته است.

 

خسروپناه افزایش دما را عامل طبیعی دیگر برشمرد وعنوان کرد: با توجه به رشد جمعیت، توسعه شهرنشینی و تولید گازها توسط صنایع موجود در محدوده دشت باعش شده که میانگین دمایی طی سال های اخیر افزایش یابد و در نتیجه تبخیر و تعرق بالا رود که بخشی از منابع آبی از دسترس خارج شود.

 

مدیر امور منابع آب شهرستان های شیروان و فاروج حفر چاه نیمه عمیق در اراضی بالادست و سرشاخه ها را از عوامل غیرطبیعی عنوان کرد و افزود: با توجه به کاهش آبدهی رودخانه ها مردم در بالادست حوضه آبریز دشت شیروان اقدام به حفر چاه های نیمه عمیق و برداشت از منابع زیرسطحی و توسعه اراضی در بالادست هستند.

 

خسروپناه با اشاره به علل توسعه بیان کرد: حفر و برداشت از منابع آب زیرسطحی کم هزینه و اراضی مستعد برای کشاورزی و توسعه آن زیاد است،همچنین حفر چاه های عمیق در میانه آبخوان و دستگاه حفاری غیرمجاز از دیگر عوامل این موضوع است.

 

وی با اشاره به عوامل انسانی اضافه کرد: مصارف آب در آبخوان ها به صورت اغلب سنتی است که با توجه به روند کاهشی بارش ها و شیب تند افت تراز آب زیرزمینی در دشت شیروان، متاسفانه روند مصرف آب در بخش کشاورزیاز سنتی به نوین سرعت کمی داشته و راندمان آبیاری در مزارع بسیار پایین تر از استانداردهای جهانی است.

 

وی اعتبارات، مشکل فنی و حقوقی و عدم تمایل کشاورزان به این موضوع را از جمله علل سرعت کم مصرف آب در بخش کشاورزی از سنتی به نوین برشمرد و افزود: از سویی شرایط محلی این اجازه را نمی داده است و برخی از نقاط که این طرح ها اجرا شده هدف کاهش برداشت بوده است که تا حدودی (۲۵ درصد) درگیر توسعه اراضی شده ایم، لیکن در اغلب نقاط شاهد توسعه اراضی بوده ایم.

 

مدیر امور منابع آب شهرستان های شیروان و فاروج محدوده آبخوان شیروان را ۷۴۷ کیلومتر برشمرد و افزود: وابستگی به منابع آب زیرزمینی ۵۰ درصد، کاهش کسری مخزن طی ۲۸ سال گذشته ۱۵۴ میلیون مترمکعب است که متوسط سالانه، ۵.۵ میلیون مترمکعب می باشد.

 

معاون حفاظت و بهره‌ برداری شرکت آب منطقه ‌ای خراسان شمالی گفت: میانگین سالانه افت سطح آب های زیرزمینی شهرستان شیروان در شمال شرق این استان ۶۰ سانتی متر است که ادامه این روند منابع آبی را تهدید می کند.

 

وحید واسطه اظهار کرد: دشت شیروان جزو دشت ممنوعه بحرانی استان است که کسری مخزن تجمعی آن ۱۵۰ میلیون مترمکعب و افت آب زیرزمینی در دراز مدت ۱۶ متر برآورد شده است.

 

وی با بیان اینکه میزان حجم بهره برداری از چاه ها بیشتر از میزان حجم تغذیه آبخوان ها است خاطرنشان کرد: میانگین کسری مخزن سفره آب زیرزمینی در دشت شیروان ۶ میلیون مترمکعب در سال است.

 

واسطه با اشاره به خشکسالی های پی در پی اضافه کرد: با توجه به مصرف ۹۰ درصدی آب در حوزه کشاورزی توصیه می شود کشاورزان از کشت محصولات پرآب طلب خودداری، روش های نوین آبیاری را جایگزین روش های آبیاری سنتی و آیش بندی زمین را رعایت کنند.

 

معاون حفاظت و بهره‌ برداری شرکت آب منطقه ‌ای خراسان شمالی گفت: با توجه به وضعیت دشت شیروان انسداد چاه های غیرمجاز و نصب کنتور هوشمند در دست اقدام است.

 

به گفته وی با توجه به مصرف آب کشاورزی در استان ۴۲ درصد اراضی کشاورزی استان آبی است و ۴۰  درصد اشتغال استان مربوط به این بخش است.

 

بر اساس گزارش رسمی اداره کل هواشناسی خراسان شمالی حدود ۸۵ درصد از پهنه این استان ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار هکتاری واقع در شمال شرق کشور درگیر خشکسالی و تحت تاثیر این پدیده است به طوری که بر اساس شاخص اس. پی. آی (ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺎرش اﺳﺘﺎﻧﺪارد شده) در بازه پنج ماهه سال گذشته ۷۶ درصد و در بازه زمانی ۱۰ ساله ۷۰ درصد از مساحت استان درگیر خشکسالی شده است.

 

اکنون ۱۳.۱ درصد از گستره استان درگیر خشکسالی بسیار شدید، ۱۳.۹ درصد تحت تاثیر خشکسالی شدید، ۱۶.۱ درصد خشکسالی متوسط و ۱۵.۶ درصد خشکسالی خفیف دارد.

 

 

پایان پیام/641

منبع: شبستان

کلیدواژه: منابع آب زیرزمینی میلیون مترمکعب آب زیرزمینی خراسان شمالی بخش کشاورزی دشت شیروان متوسط بارش کسری مخزن آبخوان ها میلی متر مصرف آب چاه ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت shabestan.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «شبستان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۴۶۲۶۹۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

احیای ۲۳۰ هکتار از مراتع شیروان

مصطفی سیامکی افزود: بذرپاشی مشارکتی مراتع روستای شناقی سفلی در سطح ۱۳۰ هکتار و مراتع باداملی در سطح ۱۰۰ هکتار انجام شد.
وی گفت: همچنین طرح‌های مرتع‌داری روستا‌های گره زو، گوگلی، قلهک علیا و سفلی، بیگان و کلاته مهین در سطح ۹ هزار هکتار بذر پاشی شد.
رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان شیروان ادامه داد: احیای ۱۳ هزار و ۷۰۰ هکتار از مراتع این شهرستان در روستا‌های حلواچشمه، گوگلی، قلهک علیا و سفلی، بیگان، کوسه و کلاته مهین در دستور کار قرار دارد.
گستره شهرستان شیروان ۴۰۰ هزار هکتار است که ۲۹۰ هزار هکتار آن به صورت منابع طبیعی تجدید شونده و ۱۱۰ هزار هکتار جزو اراضی مستثنیات قانونی شخصی شامل زمین‌های زراعی، باغ ها، جاده‌ها و محوطه‌های روستا و شهر‌ها است.

باشگاه خبرنگاران جوان خراسان شمالی بجنورد